ارزیابی اقتصادی پرورش ماهیان خاویاری در شمال ایران

ماهیان خاویاری به لحاظ استحصال خاویار ، کیفیت گوشت و سایر محصولات جانبی ارزشمندترین ماهیان اقتصادی محسوب و جایگاه ویژه ای را در تجارت جهانی محصولات آبزیان به خود اختصاص داده اند. کاهش فزآینده صید این ماهیان به ویژه در دریای خزر وبطبع آن کاهش عرضه خاویار از یک طرف و افزایش تقاضای جهانی خاویار از طرف دیگر تکثیر و پرورش این ماهیان را به خود معطوف داشته است. صنعت آبزی پروری ماهیان خاویاری به دلیل دارا بودن صفات مناسب آبزی پروری از جمله سرعت رشد بالا ، عادت به غذای دستی ، دامنه تحمل نوسانات شرایط محیطی مانند درجه حرارت ، شوری و اکسیژن محلول ، تراکم پذیری ، امکان تهیه بچه ماهی ، تولید خاویار در چند دهه اخیر رشد و توسعه یافته است. پرورش ماهیان خاویاری به صورت متراکم ، نیمه متراکم و گسترده درآب های شیرین ، لب شور و شور و سیستم های مدار بسته ، استخرهای بتونی و فایبرگلاس ، کانال های جریان آب و استخرهای خاکی انجام میگیرد. پرورش ماهیان خاویاری در کشورهای مختلف با گونه های بومی و یا وارداتی همچنین امکانات موجود و شرایط اقلیمی مناسب و به کار گیری روش های مختلف، رشد و توسعه یافته است. در کشور ما علی رغم سه دهه فعالیت در زمینه تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری در راستای بازسازی ذخایر، پرورش ماهیان بازاری از سابقه نسبتا کوتاهی برخوردار است. پرورش گوشتی ماهیان خاویاری نخستین بار در مرکز شهید بهشتی و سپس مرکز تحقیقات شیلات استان مازندران و بعدها در مراکز شهید مرجانی و شهید رجایی و انستیتو ماهیان خاویاری به صورت پروژه های تحقیقاتی انجام گرفت. از آنجائی که آبزی پروری از فعالیت های مهم بخش کشاورزی بوده و آگاهی از وضعیت و میزان بازدهی اقتصادی آن می تواند در زمینه تصمیم گیری در خصوص سرمایه گذاری در این بخش و نیز برنامه ریزی های اقتصادی آن موثر باشد، لذا در این مطالعه ضمن بررسی مسائل فنی پرورش ماهیان خاویاری از جمله گونه و سیستم مناسب پرورش با توجه به موقعیت و مناطق مستعد کشور در استان های شمالی، از طریق برآورد شاخص های مالی و اقتصادی مربوطه، سودآوری این نوع فعالیت ها نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در این رابطه با بکارگیری فنون اقتصاد مهندسی و محاسبه شاخص های تنزیلی مانند ارزش خالص کنونی، نرخ بازدهی داخلی و نسبت فایده به هزینه با توجه به جریان ورودی ها و خروجی ها در نرخ های بهره 16، 18 و20 درصد در مدل های مختلف تیپ 10، 20، 30، 40 و 50 تنی سیستم های نیمه متراکم ومتراکم ؛ وبررسی شاخص های مالی و اقتصادی مربوطه نشانگر وجود سودآوری و توجیه مالی و اقتصادی این نوع فعالیت ها می باشد. همچنین نتایج نشان داد که واحدهای 30 تنی بر دیگر واحدها مزیت داشته و واحدهای 10تنی از لحاظ جذابیت سرمایه گذاری آخرین رتبه را بخود اختصاص داده است و در تحلیل حساسیت نیز اثر کاهش درآمد بر شاخص های طرح بیش از اثر افزایش هزینه هاست. واژگان کلیدی: ماهیان خاویاری، پرورش، ارزیابی، اقتصادی